Frontfotograaf en avonturier Hugo Wilmar

Vier jaar geleden ging de telefoon. De zoon van Hugo Wilmar aan de lijn.

Hello, Hugo! It’s Mark. I’m in Scheveningen. I have something for you, can we meet, now?

Mark Wilmar is de neef van Hugo de Wolf. Onaangekondigd stond hij voor de deur. Hij was via Los Angeles naar Londen gevlogen, en met de boot naar Hoek van Holland overgevaren. En vanaf de haven naar Scheveningen gelopen. Met een koffer met foto’s gemaakt mijn oom, Hugo Wilmar. Met het bezoek van Mark begon voor mij een nieuw project – het maken van een documentaire over het leven en het werk van de man naar wie ik vernoemd ben.

Hugo Wilmar

Hugo Wilmar was in zijn korte leven Engelandvaarder, oorlogsvrijwilliger, frontfotograaf, mariniersfotograaf, reportagefotograaf, wildbioloog en natuurfilmer. Als zoon van een hooggeplaatste militair groeide hij op in de polders en duinen rondom Wassenaar waar hij al jong op wilde dieren jaagde en ze ook fotografeerde.

Oorlogsvrijwilliger

In maart 1944, toen de geallieerde invasie aanstaande leek, vluchtte hij met een kleine koffer via Frankrijk naar Spanje, waar hij werd opgepakt en in een kamp belandde. Dankzij bemiddeling van Nederlandse consul kon hij in juni 1944 via Gibraltar, Algerije en Engeland naar de Verenigde Staten reizen. Daar meldde hij zich als oorlogsvrijwilliger. Omdat zijn ogen te slecht waren voor actieve dienst, kreeg hij in New York een brede opleiding als militair fotograaf en filmer. Hij maakte allerhande fotoreportages van het leven in en om de grote stad. Ook kreeg hij president Truman, generaal Eisenhower, burgemeester LaGuardia en de Russische minister van Buitenlandse zaken Molotov voor zijn lens.

Nederlands-Indië

Direct na de oorlog ging Wilmar werken bij de voorlichtingsdienst van de in de VS gestationeerde Nederlandse Mariniersbrigade. In november 1945 werd hij ingescheept met bestemming Oost-Java. Daar moest hij de acties van de mariniers tegen de Indonesiërs vast leggen. Zijn haarscherpe foto’s doen denken aan het werk van Amerikaanse oorlogsfotografen die tijdens de Tweede Wereldoorlog de geallieerde invasie in Europa vastlegden en met hun foto’s van het front de voorpagina van Life haalden. Net als de Amerikaanse frontfotografen bewoog Wilmar zich in de voorste linies en liep daarbij dezelfde gevaren als de militairen die hij fotografeerde. Hoewel hij verschillende confronterende beelden heeft gemaakt van het Nederlands militaire optreden in Nederlands-Indië, selecteerden de voorlichtingsdiensten voornamelijk zijn ‘goed nieuws’ afdrukken voor publicatie (zoals te zien is in het door Spaarnestad uitgegeven fotoboek Met de Mariniersbrigade in Oost-Java uit 1947). Gefrustreerd schreef Wilmar aan een vriend: “Wat de publicatie betreft, deze wordt zoveel mogelijk geblokkeerd en tegengegaan. Schandelijk! Het Nederlandse volk leeft daarom in de stellige overtuiging dat wij hier mieters rustig in ons mooie Indië zitten en toch maar boffen…”

Populaire weekbladen

Vanaf 1947 werkte Wilmar als reportagefotograaf voor De Spaarnestad. Deze grote uitgeverij bereikte in die tijd miljoenen lezers met populaire weekbladen als Katholieke Illustratie en Panorama. Deze weekbladen boden een venster op de rest van de wereld aan de vooravond van de komst van de televisie. Voor Spaarnestad reisde Wilmar o.a. naar Belgisch Congo, Zuid-Afrika, Egypte, Syrië, Israël, Jordanië, Ethiopië, Nieuw Guinea, Suriname de Nederlandse Antillen.

Disney

In 1951 vertrok hij naar de Verenigde Staten om zijn grote droom waar te maken: het maken van natuurfilms. Hij deed een opleiding wildlife management aan de universiteit van Wisconsin en kon daarna aan de slag bij Walt Disney Studios. Filmbeelden van zijn hand zijn te zien in Disney’s populaire films White Wilderness (1958) en Jungle Cat (1960). Met zijn hoogzwangere Amerikaanse vrouw reisde hij in 1955 naar de poolcirckel.

Dramatisch einde

Maar het leven van de man die houdt van werken op het scherpst van de snede kent een dramatisch einde. Tijdens een reis door Zuid-Amerika komt hij op 34-jarige leeftijd om het leven tijdens een noodlottig treinongeval in de buurt van de oude Incastad Machu Picchu. Op een berghelling vlakbij de Walt Disney Studios is nog een herinnering te vinden aan de avontuurlijke fotograaf: een herdenkingssteen met daarop de treffende tekst “In de vlucht neergehaald als een wilde vogel”.

Hugo Wilmar werd slechts 34 jaar oud.